Hiệu ứng nhà kính là gì? Thực trạng, nguyên nhân - Giải pháp

Có lẽ, hiệu ứng nhà kính không còn là một khái niệm xa lạ với chúng ta. Hiện nay, hiệu ứng nhà kính là một vấn đề toàn cầu cấp bách . Nếu không có những giải pháp khắc phục hoặc giảm thiểu hiệu ứng nhà kính, chắc chắn nó sẽ gây ra những ảnh hưởng lớn đến toàn bộ nhân loại, đặc biệt là gây nguy hiểm đến sự sống của con người.

Vậy, hiệu ứng nhà kính là gì? Chúng ta cần làm gì để giải quyết vấn đề nghiêm trọng này? Hãy cùng Sơn Hà tìm hiểu ngay qua bài viết sau đây!

Hiệu ứng nhà kính là gì?

Hiệu ứng nhà kính, trong tiếng Anh là Greenhouse Effect, là hiện tượng nhiệt độ không khí của Trái Đất tăng lên do bức xạ sóng ngắn từ Mặt Trời xuyên qua tầng khí quyển và chiếu xuống bề mặt Trái Đất.

Hiện tượng này xảy ra khi bức xạ Mặt Trời chiếu xuống mặt đất, làm cho mặt đất hấp thụ và nóng lên. Sau đó, mặt đất phát xạ lại sóng dài vào khí quyển, nơi CO2 hấp thụ và làm nóng không khí.

Nếu lượng nhiệt này duy trì ổn định, Trái Đất sẽ luôn ở trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, trong thực tế, lượng nhiệt này đang tăng quá mức trong khí quyển, khiến Trái Đất nóng lên không ngừng.

Tình trạng hiệu ứng nhà kính hiện nay tại Việt Nam

Hiệu ứng nhà kính gồm những loại nào?

Hiệu ứng nhà kính được phân loại thành hai loại: hiệu ứng nhà kính khí quyển và hiệu ứng nhà kính nhân loại.

Hiệu ứng nhà kính khí quyển

Hiệu ứng nhà kính khí quyển xảy ra khi các tia bức xạ sóng ngắn từ Mặt Trời xuyên qua khí quyển đến mặt đất và sau đó được phản xạ trở lại thành các bức xạ sóng dài. Một số phân tử trong khí quyển, như cacbon điôxít và hơi nước, có khả năng hấp thụ các bức xạ nhiệt này và giữ nhiệt lại trong khí quyển.

Ngày nay, nồng độ khí cacbon điôxít khoảng 0,036% đã đủ để làm tăng nhiệt độ khoảng 30 độ C. Nếu không có hiệu ứng nhà kính, nhiệt độ Trái Đất sẽ là -15 độ C.

Như chúng ta đã biết, nhiệt độ trung bình của bề mặt Trái Đất được quyết định bởi sự cân bằng giữa năng lượng mặt trời chiếu xuống Trái Đất và lượng nhiệt bức xạ từ mặt đất vào vũ trụ. Năng lượng từ mặt trời là bức xạ có bước sóng ngắn, do đó dễ dàng xuyên qua tầng ozon và khí CO2 để đến mặt đất.

Ngược lại, bức xạ nhiệt từ mặt đất có bước sóng dài và không có khả năng xuyên qua lớp khí CO2. Vì vậy, CO2 và hơi nước hấp thụ lại nhiệt này, tạo ra một bầu khí quyển bao quanh Trái Đất.

Lớp CO2 này hoạt động như một lớp kính giữ nhiệt lượng tỏa ngược vào vũ trụ của Trái Đất trên phạm vi toàn cầu. CO2 được gọi là khí nhà kính. Ngoài ra, còn có các khí khác trong khí quyển như Nox, Metan, và CFC.

Hiệu ứng nhà kính nhân loại

Vào thời kỳ Trái Đất mới hình thành, chỉ một số ít sự sống có thể xuất hiện và phát triển nhờ vào nồng độ cao của điôxít cacbon trong bầu khí quyển nguyên thủy. Theo thời gian, cường độ của các tia bức xạ tăng lên.

Đồng thời, thông qua quá trình quang hợp, Trái Đất đã có cây cỏ. Cây cỏ hấp thụ một phần khí điôxít cacbon trong không khí, giúp khí hậu trở nên tương đối ổn định.

Trong khoảng 100 năm trở lại đây, sự cân bằng này đang bị ảnh hưởng bởi tác động của con người. Sự thay đổi nồng độ của các khí nhà kính đã làm nhiệt độ tăng thêm 2 độ C. Điển hình của sự mất cân bằng này là sự tăng thêm 20% của khí điôxít cacbon và 90% của khí metan.

Nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính

Như chúng ta đã biết, hiệu ứng nhà kính là do sự tăng trưởng đáng kể của các khí trong khí quyển. Vậy, cụ thể, nguyên nhân là do những loại khí nào? Hãy cùng tìm hiểu ngay dưới đây:

Khí CO2 – khí nhà kính

Khi bức xạ mặt trời đi qua tầng khí quyển và chiếu xuống mặt đất, mặt đất sẽ hấp thụ và nóng lên. Đồng thời, nó phát xạ lại nhiệt có bước sóng dài vào tầng khí quyển. Lúc này, khí CO2 sẽ hấp thụ và tạo ra một vòng khí xung quanh Trái Đất, làm tăng nhiệt độ không khí.

Như đã đề cập ở trên, lớp khí CO2 này giống như một tấm kính lớn bao phủ quanh Trái Đất, khiến hành tinh của chúng ta không khác gì một nhà kính khổng lồ. Nếu không có tấm kính này, nhiệt độ trên Trái Đất sẽ luôn ở mức âm khoảng 15 độ C, thậm chí có thể xuống đến âm 25 độ C. Trên thực tế, nhiệt độ trung bình là 15 độ C. Hiệu ứng nhà kính đang khiến nhiệt độ của Trái Đất tăng lên 38 độ C.

Ngày nay, các hoạt động sinh hoạt, kinh doanh, sản xuất và khai thác mạnh mẽ của con người đã làm tăng lượng khí CO2. Điều này làm tăng hiệu ứng nhà kính, từ đó làm nhiệt độ không khí tăng cao. Theo ước tính của các nhà khoa học, đến nửa thế kỷ sau, nhiệt độ của Trái Đất sẽ tăng từ 1,5 đến 4,5 độ C.

Khí CFC – khí cloro fluoro carbon

Khí CFC, hay còn gọi là khí cloro fluoro carbon, chiếm đến 20% trong cơ cấu các khí gây hiệu ứng nhà kính. CFC là những hóa chất do con người tổng hợp để sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp và chúng dần xâm nhập vào khí quyển.

CFC được ứng dụng trong sản xuất máy điều hòa không khí, hệ thống làm lạnh, và chế tạo sản phẩm plastic xốp như ly, khay ăn và lớp tản nhiệt. Bên cạnh đó, nó còn được sử dụng trong một số loại thuốc xịt, phương pháp làm sạch thiết bị điện tử và là sản phẩm phụ trong một số quy trình hóa học phức tạp.

Về mặt hóa học, khí CFC có tính trơ, không cháy, không mùi và có thời gian tồn tại rất dài. Khi thải ra không khí, nó sẽ bay lên tầng khí quyển và có khả năng làm mòn tầng ozon bao phủ quanh Trái Đất, làm tăng lượng tia cực tím từ Mặt Trời đến Trái Đất.

Theo thống kê, năm 1992, khí CFC tăng khoảng 4%. Tính đến năm 2050, CFC có thể đạt 9 tỷ tấn, chiếm khoảng 45% tổng lượng thải CO2, gây ảnh hưởng cực kỳ xấu đến khí hậu toàn cầu.

Khí metan - CH4

Khí metan có công thức hóa học là CH4, chiếm 13% trong cơ cấu các khí gây hiệu ứng nhà kính. Theo các nghiên cứu, mỗi phân tử CH4 giữ năng lượng nhiệt gấp 21 lần so với phân tử CO2.

Hiện nay, do các hoạt động của con người, lượng khí metan thải vào khí quyển ngày càng nhiều. Các nguyên nhân phát thải CH4 bao gồm:

• Quá trình phân giải các chất hữu cơ tại các bãi rác thải rắn.
• Sự hình thành từ các quá trình sinh học như quá trình men hóa trong đường ruột động vật, sự phân hủy kỵ khí trong môi trường đất ngập nước,…
• Việc khai thác và đốt cháy nhiên liệu hóa thạch.
• Bởi vì ống dẫn nước cung cấp cho các tuabin được lắp đặt dưới đáy hồ chứa nước thủy điện.

Tầng ozon

Khí ozon có công thức hóa học là O3, chiếm 8% trong cơ cấu các khí gây hiệu ứng nhà kính. Ozon là thành phần chính của tầng bình lưu, với khoảng 90% khí ozon tập trung ở độ cao từ 19 – 23 km so với mặt đất. Chức năng của nó là bảo vệ sinh quyển bằng cách hấp thụ bức xạ tử ngoại và tỏa nhiệt.

Dự kiến, lớp ozon đã bị giảm xuống 5% và tình trạng suy giảm này ngày càng gia tăng do tốc độ phân hủy ozon vượt quá khả năng tự phục hồi. Phần lớn O3 bị phân hủy bởi bốn nguyên nhân chính:

• Nguyên tử oxi
• Gốc hydroxyl hoạt động
• Oxit nito
• Hợp chất clo

Khi tầng ozon bị phá hủy, nó sẽ làm tăng lượng mưa axit, tạo thành khói quang hóa và gây hiệu ứng nhà kính.

Khí N2O – oxit nito

Khí N2O chiếm 5% trong cơ cấu các khí gây hiệu ứng nhà kính. Mỗi phân tử N2O có khả năng giữ năng lượng nhiệt gấp 270 lần so với phân tử CO2.

• Có nhiều nguyên nhân khiến khí N2O tăng cao, trong đó có 4 nguyên nhân chủ yếu sau:
• Khí thải phát sinh từ các phương tiện như ô tô, xe máy và xe buýt.
• Quá trình đốt các chất thải rắn.
• Nitrat hóa diễn ra trong các loại phân bón hữu cơ và vô cơ hoặc trong quá trình xử lý nước thải.
• Hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng như các hoạt động công nghiệp khác.

Ngoài ra, oxit nitơ phản ứng với nguyên tử oxy năng lượng cao sẽ tạo thành hợp chất nitric oxide (NO), làm suy yếu tầng ozon. Hiện nay, hàm lượng N2O đang tăng cao trên toàn cầu, với mức tăng khoảng 0,2 – 3% hàng năm. Khoảng 10 triệu tấn oxit nitơ được thải ra môi trường hàng năm.

Ngoài ra, nguyên nhân dẫn đến hiệu ứng nhà kính còn do các khí như SO2, SF CF3 và cả hơi nước. Các hoạt động của con người đang làm tăng nồng độ của những khí này, phá vỡ kết cấu của tầng ozon và làm giảm nồng độ khí ozon.

Kể từ thời điểm đó, nhiều loài động thực vật đã bị xóa sổ, làm gián đoạn chuỗi thức ăn tự nhiên, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho hệ sinh thái và ảnh hưởng đến sự phát triển cũng như sự sống còn của con người.

Hậu quả của hiệu ứng nhà kính đối với trái đất

Từ các thông tin trên, có lẽ hậu quả lớn nhất chính là biến đổi khí hậu. Nói cách khác, hiệu ứng nhà kính tác động đến các hiện tượng biến đổi khí hậu, gây ra một số tác động như sau:

Ảnh hưởng đến nguồn nước

Hiệu ứng nhà kính ảnh hưởng đến chất lượng và lượng nước trên Trái Đất, dẫn đến sự thiếu hụt nước sạch cho sinh hoạt và các hoạt động sản xuất, kinh doanh của con người.

Ảnh hưởng đến sinh vật

Sự nóng lên của Trái Đất làm thay đổi môi trường sống của các loài sinh vật. Để thích ứng với sự biến đổi toàn cầu này, các loài sinh vật phải thích nghi với môi trường sống khắc nghiệt hơn. Tuy nhiên, chúng không thể thích nghi kịp thời và dần dần biến mất.

Ngoài ra, con người cũng tác động đến môi trường bằng cách săn bắt và chiếm không gian để xây dựng các công trình phục vụ cho chính mình, khiến không gian sống của những loài động vật đang bị thu nhỏ lại, dẫn đến nguy cơ đe dọa sự tồn vong của chúng.

Ảnh hưởng đến con người

Chính chúng ta đang gây hại cho chính mình. Sức khỏe con người đang bị đe dọa nghiêm trọng khi bệnh tật xuất hiện ngày càng nhiều. Nắng nóng và mưa nhiều tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và vi sinh vật phát triển. Đồng thời, các chất thải và khí thải cũng làm gia tăng bệnh tật và làm suy giảm hệ miễn dịch của chúng ta.

Ngoài ra, làm việc ở nhiệt độ cao rất nguy hiểm vì cơ thể không kịp làm mát. Ngày nay, số lượng người chết vì nắng nóng ngày càng tăng.

Xuất hiện hiện tượng băng tan

Hiện nay, băng tuyết ở Bắc Cực và Nam Cực đang tan nhanh chóng. Điều này làm tăng mực nước biển và dẫn đến nguy cơ lũ lụt. Trong tương lai, một số quốc gia có thể biến mất khỏi bản đồ do mực nước biển dâng cao.

Theo ước tính, năm 2020, Trái Đất đã mất 28 nghìn tỷ tấn băng trong 23 năm qua do hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Các biện pháp khắc phục hiệu ứng nhà kính

Trồng thêm nhiều cây xanh

Đây là một trong những biện pháp hiệu quả và đơn giản nhất để giảm nhiệt độ tăng cao trên toàn cầu. Cây xanh giúp hấp thụ CO2 thông qua quá trình quang hợp, từ đó làm giảm đáng kể lượng CO2 – khí nhà kính, giúp giảm thiểu hiện tượng hiệu ứng nhà kính.

Hiện nay, chính phủ các nước đang triển khai các chương trình trồng rừng trên diện tích lớn. Việt Nam cũng đang dần thực hiện tốt việc này.

Tiết kiệm điện, tiết kiệm nguồn năng lượng

Tiết kiệm năng lượng là một cách hiệu quả để giảm hiệu ứng nhà kính. Điện năng được sản xuất từ việc đốt các nguyên liệu, nhiên liệu hóa thạch.

Trong quá trình sản xuất năng lượng này, một lượng lớn khí CO2 được thải ra môi trường. Vì vậy, tiết kiệm năng lượng, cụ thể là tiết kiệm điện, là một cách để giảm hiệu ứng nhà kính và giảm ô nhiễm không khí.

Tối ưu hóa các phương tiện di chuyển

Các loại phương tiện như ô tô và xe máy đóng vai trò lớn trong việc phát sinh khí CO2, N2O cùng với bụi bẩn, dẫn đến ô nhiễm môi trường. Do đó, một cách để bảo vệ môi trường là giảm thiểu việc sử dụng những phương tiện này và thay vào đó lựa chọn đi bộ hoặc đạp xe.

Sử dụng nguồn năng lượng sạch

Năng lượng sạch bao gồm năng lượng từ gió và mặt trời. Sử dụng các nguồn năng lượng này giúp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính và làm giảm ô nhiễm môi trường.

Tích cực tuyên truyền bảo vệ môi trường

Việc thúc đẩy các hoạt động và phong trào bảo vệ môi trường là điều rất quan trọng. Cần truyền đạt cho người dân những kiến thức về hiệu ứng nhà kính cùng với vai trò và tác động tiêu cực của nó đối với sự tồn tại của cuộc sống trên hành tinh này. Ngoài ra, cần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của từng cá nhân đối với con người cũng như các sinh vật khác.

Các câu hỏi thường gặp về hiệu ứng nhà kính

Hiệu ứng nhà kính có lợi không?

Có. Ở mức độ tự nhiên, hiệu ứng nhà kính giúp duy trì nhiệt độ trung bình khoảng 15°C, đảm bảo điều kiện sống cho sinh vật. Nếu không có hiện tượng này, Trái Đất sẽ lạnh giá ở khoảng -18°C.

Khi nào hiệu ứng nhà kính trở nên có hại?

Hiệu ứng nhà kính trở nên nguy hiểm khi lượng khí nhà kính tăng quá mức tự nhiên, khiến Trái Đất nóng lên bất thường, dẫn đến biến đổi khí hậu, tan băng, mực nước biển dâng và thời tiết cực đoan.

Những khí nào là khí nhà kính chính?

Các khí nhà kính chủ yếu gồm:

• Carbon dioxide (CO₂) – sinh ra từ đốt than, dầu, khí đốt.

• Methane (CH₄) – phát thải từ chăn nuôi, ruộng lúa, bãi rác.

• Nitrous oxide (N₂O) – từ phân bón nông nghiệp.

• Ozone (O₃) và hơi nước (H₂O) – cũng góp phần giữ nhiệt trong khí quyển.

Việt Nam chịu ảnh hưởng như thế nào bởi hiệu ứng nhà kính?

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề do biến đổi khí hậu: nhiệt độ trung bình tăng, mưa thất thường, bão mạnh hơn, hạn hán và xâm nhập mặn gia tăng — đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Trên đây là những thông tin về hiệu ứng nhà kính là gì, nguyên nhân và các cách khắc phục hiệu ứng nhà kính. Để đọc những bài viết hay và hữu ích khác, bạn hãy truy cập vào hoangngocdiep.vn nhé.