Mặc dù được gọi là phế phẩm nông nghiệp, nhưng giá trị kinh tế mà chúng tạo ra là đáng kể. Bên cạnh việc tái sử dụng, cần có cách nhìn nhận và xử lý các loại phế phẩm này một cách hiệu quả và toàn diện để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp và bảo vệ môi trường. Việc tận dụng tốt phế phẩm không chỉ bảo vệ môi trường mà còn mang lại nhiều lợi ích kinh tế và xã hội. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về phế phẩm nông nghiệp và giá trị kinh tế của chúng.
Phế phẩm nông nghiệp là gì?
Phế phẩm là thuật ngữ dùng để chỉ những sản phẩm còn lại, sản phẩm lỗi, chất thải hoặc vật liệu không còn giá trị trong quá trình sản xuất và chế biến. Phế phẩm thường bị loại bỏ hoặc được tái sử dụng, tái chế nếu có thể trở thành nguyên liệu cho các hoạt động sản xuất và chế biến khác.
Phế phẩm nông nghiệp là những sản phẩm còn lại, sản phẩm lỗi, chất thải phát sinh từ các hoạt động nông nghiệp; chúng thường xuất hiện trong quá trình chế biến và xử lý nguyên liệu, sản phẩm nông nghiệp.
Các loại phế phẩm nông nghiệp phổ biến hiện nay
Một số loại phế phẩm nông nghiệp phổ biến bao gồm: rơm rạ, trấu, bã mía, vỏ trái cây, chất thải từ chăn nuôi và trồng trọt, phế phẩm trong sản xuất và chế biến thủy hải sản,... Mặc dù các phế phẩm này có tính hữu cơ và dễ phân hủy, nhưng khi thải ra môi trường vẫn gây ra ô nhiễm môi trường ở nông thôn. Việc tối ưu hóa và tái sử dụng các phế phẩm này có thể tạo ra nhiều sản phẩm và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Vai trò của phế phẩm nông nghiệp
Trước hết, phế phẩm nông nghiệp giúp tận dụng tối đa nguồn tài nguyên, giảm lãng phí và hạn chế tình trạng đốt bỏ gây ô nhiễm môi trường. Khi được xử lý đúng cách, chúng có thể tái sử dụng để làm phân bón hữu cơ, thức ăn chăn nuôi, hoặc nguyên liệu sản xuất năng lượng sinh học như biogas, viên nén sinh khối.
Bên cạnh đó, việc tái chế và sử dụng phế phẩm nông nghiệp còn góp phần giảm chi phí sản xuất, tăng thu nhập cho người nông dân và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực nông nghiệp. Ở quy mô lớn hơn, đây là một giải pháp quan trọng để bảo vệ môi trường, giúp giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Không chỉ dừng lại ở khía cạnh kinh tế – môi trường, phế phẩm nông nghiệp còn mở ra hướng đi mới cho ngành công nghiệp chế biến, nghiên cứu vật liệu sinh học và sản xuất sản phẩm xanh, giúp nâng cao giá trị của nông sản Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước.
Giá trị kinh tế của phế phẩm nông nghiệp
Dù mang tên phế phẩm, phế phẩm nông nghiệp vẫn có nhiều giá trị sử dụng và mang lại nhiều lợi ích kinh tế nếu được tận dụng tốt:
- Nguồn nguyên liệu hữu cơ: Giá trị kinh tế đầu tiên có thể thấy từ phế phẩm nông nghiệp là phân bón hữu cơ. Các loại phế phẩm như rơm rạ, bã mía, trấu, vỏ trái cây,... đều có thể chế biến thành phân bón hữu cơ. Điều này không chỉ giúp cải tạo và nâng cao độ dinh dưỡng của đất trồng, tăng cường sức khỏe và dinh dưỡng cho cây trồng mà còn giảm đáng kể lượng phế phẩm thải ra môi trường.
- Năng lượng sinh khối: Năng lượng sinh khối được tạo ra từ việc đốt các vật liệu hữu cơ trong lò đốt để tạo ra các nguồn năng lượng khác nhau. Các loại phế phẩm như bã rượu, bã mía,... hoàn toàn có thể được sử dụng để sản xuất sinh khối.
- Thức ăn gia súc: Các loài gia súc ăn thực vật có thể sử dụng rơm, rạ, cỏ, vỏ trái cây làm thức ăn. Điều này giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và giảm chi phí chăn nuôi.
Ngoài những giá trị trên, người ta còn nghiên cứu sử dụng phế phẩm nông nghiệp làm nguyên liệu cho các ngành công nghiệp. Những giá trị này giúp giảm đáng kể chi phí xử lý rác thải và tạo ra lợi ích kinh tế cho người dân.
Chúng ta đang lãng phí “loại tài nguyên” này thế nào?
Trong nông nghiệp, chúng ta đang nỗ lực phát triển kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh, và sử dụng các phụ phẩm trong nông, lâm, thủy sản như một nguồn tài nguyên tái tạo. Mô hình này thường được áp dụng rộng rãi và hiệu quả tại nhiều hợp tác xã.
Phụ phẩm nông nghiệp hiện nay được chế biến thành thức ăn gia súc dạng viên và xuất khẩu, mang lại giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên, hầu hết các mô hình hiện tại vẫn còn nhỏ lẻ và gia đình, thiếu những mô hình sản xuất quy mô lớn nhằm tập trung và tối ưu hóa giá trị từ phế phẩm nông nghiệp.
Nhu cầu về phân bón hữu cơ tại Việt Nam vô cùng lớn, khoảng 13 triệu tấn mỗi năm, trong khi công suất sản xuất của các nhà máy chỉ đạt dưới 1 triệu tấn mỗi năm. Việc tận dụng nguồn nguyên liệu từ phế phẩm nông nghiệp được xem như là một hướng phát triển quan trọng, phù hợp với xu thế nông nghiệp xanh và sạch hiện nay.
Theo báo cáo, lượng phân bón sử dụng tại đồng bằng sông Cửu Long vượt 35% so với mức trung bình của cả nước, vì vậy việc sử dụng lại phế phẩm để phục vụ sản xuất là hết sức cần thiết.
Trong những nỗ lực tái sử dụng chất thải nông nghiệp, chúng ta đã thấy nhiều mô hình thành công như sản xuất phân bón hữu cơ, sản xuất năng lượng từ sinh khối, thực phẩm sạch,... Những nghiên cứu mới và ứng dụng khoa học công nghệ đang giúp chúng ta tạo ra nhiều giá trị kinh tế hơn từ loại phế phẩm này thay vì thải ra môi trường như trước đây.
Ứng dụng phế phẩm nông nghiệp tại Việt Nam
Tại Việt Nam – một quốc gia có nền nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế – mỗi năm tạo ra hàng chục triệu tấn phế phẩm từ trồng trọt và chăn nuôi. Thay vì bị bỏ đi hay đốt ngoài đồng, ngày nay, những nguồn “phế liệu nông nghiệp” này đang dần được tận dụng hiệu quả, mang lại lợi ích kinh tế, môi trường và xã hội đáng kể.
Sản xuất phân bón hữu cơ
Một trong những ứng dụng phổ biến nhất của phế phẩm nông nghiệp là chế biến thành phân bón hữu cơ. Các loại rơm rạ, vỏ cà phê, bã mía, vỏ trấu, thân ngô... sau khi ủ men vi sinh sẽ phân hủy thành phân compost giàu dinh dưỡng. Phân hữu cơ không chỉ giúp cải tạo đất, tăng năng suất cây trồng mà còn hạn chế việc sử dụng phân bón hóa học – nguyên nhân gây thoái hóa đất và ô nhiễm nguồn nước.
Sản xuất năng lượng sinh học
Các phế phẩm như vỏ trấu, lõi ngô, bã mía, phân gia súc... được sử dụng để sản xuất biogas hoặc nhiên liệu sinh khối (biomass). Nhiều mô hình trang trại tại Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên và miền Bắc đã áp dụng công nghệ này để tạo ra năng lượng phục vụ sinh hoạt và sản xuất, góp phần giảm chi phí điện – gas, đồng thời hạn chế khí thải CO₂.
Làm thức ăn chăn nuôi
Nhiều phế phẩm như cám gạo, bã đậu nành, bã sắn hay thân cây ngô được tận dụng để sản xuất thức ăn cho gia súc, gia cầm. Bằng công nghệ xử lý vi sinh hoặc lên men, các nguyên liệu này trở thành nguồn dinh dưỡng dồi dào, giúp người nông dân tiết kiệm chi phí chăn nuôi và giảm phụ thuộc vào thức ăn nhập khẩu.
Sản xuất vật liệu xây dựng và đồ gia dụng
Phế phẩm nông nghiệp còn được ứng dụng trong ngành sản xuất vật liệu xanh như gạch không nung, tấm ép sinh học, ván MDF từ trấu hoặc xơ dừa. Ngoài ra, các làng nghề thủ công còn tận dụng tre, nứa, rơm, bẹ bắp, vỏ dừa... để làm đồ gia dụng và hàng thủ công mỹ nghệ xuất khẩu, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động nông thôn.
Chế tạo sản phẩm sinh học và công nghiệp mới
Các viện nghiên cứu, trường đại học tại Việt Nam đang đẩy mạnh nghiên cứu chuyển hóa phế phẩm nông nghiệp thành sản phẩm có giá trị cao, như nhựa sinh học từ bã sắn, than hoạt tính từ vỏ trấu, hoặc enzyme sinh học từ phụ phẩm nông sản. Đây là hướng đi đầy tiềm năng để phát triển kinh tế xanh và bền vững.
Các câu hỏi thường gặp về phế phẩm nông nghiệp
Phế phẩm nông nghiệp có tác dụng gì?
Chúng có thể được tận dụng để sản xuất phân bón hữu cơ, năng lượng sinh học, thức ăn chăn nuôi, vật liệu xây dựng, đồ gia dụng và hàng thủ công mỹ nghệ. Ngoài ra, việc tái chế phế phẩm nông nghiệp còn giúp bảo vệ môi trường và phát triển nông nghiệp bền vững.
Phế phẩm nông nghiệp có gây ô nhiễm môi trường không?
Có, nếu không được xử lý đúng cách. Việc đốt rơm rạ, vỏ trấu hoặc xả thải phế phẩm trực tiếp ra môi trường có thể gây ô nhiễm không khí, nguồn nước và đất. Do đó, cần có các giải pháp thu gom, tái chế và xử lý hiệu quả.
Ở Việt Nam, phế phẩm nông nghiệp thường được sử dụng vào mục đích gì?
Tại Việt Nam, phần lớn phế phẩm nông nghiệp được dùng để sản xuất phân hữu cơ, biogas, viên nén sinh khối, hoặc tái chế làm thức ăn chăn nuôi. Một số vùng còn tận dụng để sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, vật liệu sinh học và hàng xuất khẩu.
Làm thế nào để tận dụng phế phẩm nông nghiệp hiệu quả hơn?
Để tận dụng tốt hơn, người dân nên áp dụng các công nghệ ủ sinh học, đầu tư hệ thống xử lý phế phẩm tập trung và khuyến khích doanh nghiệp tham gia thu mua, chế biến. Nhà nước cũng cần hỗ trợ chính sách khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp.
Phế phẩm nông nghiệp có tiềm năng kinh tế không?
Rất lớn. Nếu được thu gom và chế biến đúng cách, phế phẩm nông nghiệp có thể trở thành nguồn nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành công nghiệp xanh, giúp nông dân tăng thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.
Phế phẩm nông nghiệp không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn là nguồn nguyên liệu tái tạo tuyệt vời cho ngành nông nghiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh cần tăng cường năng suất nhưng vẫn phải bám sát mục tiêu phát triển bền vững, đây không chỉ là một lựa chọn đúng đắn mà còn giúp bảo vệ hành tinh xanh của chúng ta.
Chúng ta đang ở trong một thời điểm thuận lợi để phát triển một nền nông nghiệp bền vững, mạnh mẽ và xanh nếu khai thác hợp lý "nguồn tài nguyên tái tạo" này. Sử dụng phế phẩm từ nông nghiệp không chỉ đơn thuần là nhiệm vụ của ngành này, mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội trong việc cùng nhau gìn giữ và bảo vệ trái đất.
Tăng cường nhận thức và hành động cộng đồng là những việc làm thiết thực để khai thác tối ưu giá trị. Hy vọng qua bài viết trên của Phế liệu Hoàng Ngọc Diệp, quý độc giả đã có thêm kiến thức về phế phẩm nông nghiệp rồi nhé.
CÔNG TY TNHH XUẤT NHẬP KHẨU HOÀNG NGỌC DIỆP
